Twoja przeglądarka ma wyłączoną obsługę JavaScript.

Do poprawnego działania strony wymagana jest włączona obsługa JavaScript, bez niej nie obejrzysz odcinków ani nie dodasz odcinka do listy, itp.

Japonia - cud gospodarczy w kraju klęsk żywiołowych


U wschodnich wybrzeży Azji, na 4 dużych wyspach - Hokkaido, Honsiu, Kiusiu i Sikoku - oraz prawie 4000 drobnych wysepek, leży Japonia. Kraj o powierzchni 377,8 tys. km2, czyli nieco większy od Polski, zamieszkały przez 127,3 mln ludzi (trzykrotnie więcej niż w naszym kraju!), jest drugą potęgą gospodarczą na świecie.

Cztery największe wyspy stanowiące trzon kraju ciągną się łukiem o długości 2200 km z północnego wschodu na południowy wschód. Od zachodu Japonię od Azji oddziela Morze Japońskie. Od wschodu oblewają ją wody Oceanu Spokojnego, na którego dnie równolegle do wysp biegną podmorskie rowy oceaniczne. Ich głębokość sięga od 6 do 10 tys. m: Rów Japoński - 8472 m.p.p.m, rów Izu-Ogasawara - 9810 m.p.p.m. ?uk Wysp Japońskich to wynurzony grzbiet podwodnego łańcucha górskiego, który powstał w wyniku zderzenia płyt litosfery. Cały obszar wschodnich wybrzeży Azji jest aktywny sejsmicznie. Występują tu częste trzęsienia ziemi i liczne wulkany. Wiąże się to z położeniem archipelagu w tzw. okołopacyficznej strefie ognia. Na wyspach znajduje się prawie 200 wulkanów, z czego 46 przejawia stałą aktywność. Większość wulkanów tworzy stożki, z których najsłynniejszy jest, będący symbolem kraju, Fudżi - najwyższy punkt w Japonii (3776 m.n.p.m).

W Japonii rocznie notuje się prawie 5 tys. wstrząsów sejsmicznych. Niektóre z nich mają wielką siłę i powodują wielkie zniszczenia. Jednym z najtragiczniejszych było trzęsienie ziemi 1 września 1923 roku, które objęło równinę Kanto na wyspie Honsiu. Zginęło wtedy około 100 tys. osób. Wielkim niebezpieczeństwem są podmorskie trzęsienia ziemi. Wywołują one fale morskie zwane tsunami, dochodzące do 35 m wysokości. Fale te, płynąc z szybkością 200 m na sekundę, uderzają o wybrzeża, zalewając je i wyrządzając ogromne szkody.

We wnętrzu wysp wznoszą się wyżyny i góry. Zajmują one prawie 85% powierzchni kraju. Pasma górskie, średnio o wysokości od 2 do 3 tys. m.n.p.m, mają przebieg południkowy. Aż 11 szczytów górskich przekracza 3000 m.n.p.m. Niziny zajmują jedynie 15% powierzchni kraju, leża w pasie przybrzeżnym bąd? zajmują obniżenia między pasmami górskimi. Wypełniają je osady rzeczne.

Wyspy Japońskie wykazują spore zróżnicowanie klimatyczne. Czynnikami kształtującymi klimat Japonii są:
- położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych i duża rozciągłość południkowa,
- wyspiarskie położenie między kontynentem Azji na zachodzie a wodami Oceanu Spokojnego na wschodzie,
- znaczne wysokości bezwzględne,
- oddziaływanie prądów morskich; z południa ciepły Prąd Kuro Siwo, który oddziałuje na wschodnie wybrzeża Japonii (do 35°N), a jego odnoga - prąd Czuszimski - opływa zachodnie wybrzeża Honsiu i Hokkaido; z północy wzdłuż wschodnich wybrzeży Hokkaido i Honsiu płynie chłodny Prąd Oja Siwo.
Duża rozciągłość południkowa sprawia, że w Japonii występują trzy typy klimatu. Obszar północny obejmuje klimat umiarkowany monsunowy. Występują tam wyra?ne termiczne pory roku. Zimą temperatura powietrza spada do 6°C - 10°C. W środkowej części wysp między 31° a 38°N występuje klimat umiarkowany ciepły monsunowy, w części południowej - podzwrotnikowy monsunowy. Obszary środkowe i południowe są wyra?nie cieplejsze zimą i latem. Na całym obszarze Japonii występują duże opady - średnia roczna suma wynosi 1858 mm - co jest związane z wyspiarskim położeniem kraju. Wyspy Japońskie znajdują się na trasie tajfunów. Tajfuny ( z chińskiego: wielki wiatr) występują w obszarze podzwrotnikowym i zwrotnikowym, szczególnie w okresie zmiany monsunów. Prędkość wiatru dochodzi do 200 km na godzinę. Na oceanie tajfuny wywołują ogromne fale. Silny wiatr i obfite opady wyrządzają duże szkody.

Klimatyczne zróżnicowanie wpływa na szatę roślinną. Obszary południowe po 36°N zajmują lasy podzwrotnikowe wiecznie zielone. Natomiast w części środkowej i północnej występują lasy mieszane, które przechodzą w lasy iglaste. Lasy zajmują aż 68% powierzchni kraju. Od wieków odgrywały one wielką rolę: dawały budulec do konstrukcji domostw, chroniły glebę przed erozją, drewno było też głównym ?ródłem energii. Lasy zostały silnie zmienione przez działalność ludzi, lecz w Japonii zajmują znacznie większą powierzchnię niż w innych uprzemysłowionych krajach świata.

Przedstawmy teraz jak warunki kraju wyspiarskiego, górzystego, nawiedzanego przez naturalne żywioły wykorzystują ludzie stanowiący dziewiąty co do liczebności naród na świecie. Japonia jest jednolita narodowościowo, 99% stanowią Japończycy. Ludność jest rozmieszczona nierównomiernie, wpływa na to głownie rze?ba terenu oraz uwarunkowanie historyczne związane z osadnictwem. Największe skupienie ludności występuje w pasie zwanym Japońskim Megalopolis (Nippon Megalopolis), rozciągającym się w nabrzeżnym pasie wyspy Honsiu - od niziny Kanto, na której leży aglomeracja Tokio, aż po Fukuokę na wyspie Kiusiu.


Spośród 12 miast liczących więcej niż milion mieszkańców tylko 2 z nich - Sendai i Sapporo - nie leżą w obszarach silnie zurbanizowanych. W miastach mieszka 78,8% ogółu ludności. W ostatnich latach nastąpił spadek przyrostu naturalnego. Zjawiskiem pozytywnym jest wydłużenie średniej długości życia do 78 lat. Te zjawiska przyczyniły się do procesu starzenia się społeczeństwa.

Miasta japońskie zmieniają swoje oblicza. Częste trzęsienia ziemi ograniczyły rozwój wysokiej zabudowy. Do 1961 roku obowiązywał zakaz wznoszenia budynków wyższych niż 31 m. Obecnie wysoki poziom techniki pozwala na posadowienie budynków do 200 m wysokości. Spowodowało to powstanie wysokiej zabudowy w centrach wielkich miast i w nowych dzielnicach na ich obrzeżach. Współczesna technika umożliwiła także podłączenie wysp podmorskimi tunelami bąd? potężnymi mostami.

Użytki rolne zajmują tylko 14,3% powierzchni kraju, z czego 12,9% stanowią grunty orne i sady. Na 1 mieszkańca Japonii przypada zaledwie 0,04ha gruntów ornych i sadów. W rolnictwie japońskim pracuje obecnie niecałe 5% ogółu zatrudnionych. Do najważniejszych czynników intensyfikacji rolnictwa należą:
- wysoki poziom mechanizacji, np. 1 ciągnik przypada 2,2ha gruntów ornych (w Polsce 10,5ha);
- wysokie zużycie nawozów sztucznych - na 1 ha przypada 325 kg (w Polsce 118,1 kg);
- używanie na masową skalę środków ochrony roślin;
- stosowanie sztucznego nawodnienia do uprawy ryżu oraz wysokiej jakości materiału siewnego;
- poziom wykształcenia rolników - 1/3 pracujących w rolnictwie ma średnie wykształcenie.

Najważniejszą uprawą w Japonii jest ryż. Plony z1 ha należą tam do najważniejszych na świecie i sięgają 67 dt. Mimo że powierzchnia zasiewów jest niewielka, Japonia zajmuję ósme miejsce na świecie w zbiorach ryżu. Do innych najważniejszych upraw zalicza się warzywa, owoce i herbatę.
Japonia dzięki swojemu wyspiarskiemu położeniu korzysta z morz i oceanów jako ?ródła żywności. Rybołówstwo, gospodarka rybacka, uprawa morza są doskonale rozwinięte. W połowach ryb Japonia zajmuje trzecie miejsce na świecie, a każdy Japończyk spożywa rocznie około 39kg owoców morza (dane z 2000 r.). Rolnictwo japońskie jest intensywne, ale nie zaspokaja wszystkich potrzeb żywnościowych ludności. Japonia importuje duże ilości cukru, zbóż i mięsa wołowego.

Japonia nie ma znaczących zasobów surowców mineralnych, a mimo to jest wielkim producentem różnorodnych towarów.

Przemysł ciężki był motorem rozwoju gospodarczego Japonii. W latach trzydziestych XX wieku rozwinięto przemysł hutniczy, który dzisiaj utrzymuje wysoką pozycję na świecie. Po II wojnie światowej zrestrukturyzowano przemysł. Na wielką skalę wykorzystywano zagraniczne technologie i licencje, zautomatyzowano procesy produkcji, rozwinięto systemy sprzedaży i zarządzania. Rozwój gospodarczy opierał się również na najwyższej w świecie wydajności pracy. rozwoju technologii materiało- i energooszczędnych oraz na wysokiej komputeryzacji procesów produkcyjnych. Na początku lat osiemdziesiątych rozwinięto przemysł wysokiej technologii: elektroniczny, elektrotechniczny, precyzyjny i optyczny. Od początku lat siedemdziesiątych działają w Japonii elektrownie jądrowe. W 1999 roku dostarczyły 30% krajowej produkcji energii elektrycznej.

Przemysł w Japonii jest rozmieszczony nierównomiernie. Najważniejsze okręgi przemysłowe leżą w pasie Japońskiego Megalopolis. Największy z nich tworzą wielkie ośrodki: Tokio, Jokohama, Kawasaki i Chiba, leżące nad Zatoką Tokijską. Wielkimi okręgami tworzącymi pas przemysłowy są: Nagoja z rozwiniętym przemysłem środków transportu, okrąg miejski Osaka-Kobe-Kioto oraz leżący na zachodnim krańcu pasa okręg Kitakiusiu-Fukuoka.
W japońskim "cudzie gospodarczym" wielką rolę odegrały tradycyjne postawy samych Japończyków - sumienność, zdyscyplinowanie, pracowitość, rodzinne przywiązanie do miejsca pracy oraz połączony z nim system dożywotniego zatrudnienia. Należy również podkreślić wysokie kwalifikacje zawodowe pracowników.

Struktura produktu krajowego brutto w Japonii jest typowa dla wysoko rozwiniętych krajów. Usługi przynoszą najwyższe dochody.
Handel zagraniczny ma dla Japonii podstawowe znaczenie, gdyż gospodarka kraju korzysta prawie w całości z surowców importowanych. Aby surowce te dotarły do wyspy, Japonia rozbudowała sieć portów i wielką flotę morską. Przemysł stoczniowy jest jednym z ważniejszych dla gospodarki tego kraju.

Główna rolę w gospodarce japońskiej odgrywają wielkie, międzynarodowe koncerny. W 2003 roku spośrod 100 firm o największej wartości na świecie 6 wywodziło się z Japonii: NTT Docomo i Nippon Telegraphe - usługi telekomunikacyjne, Nissan Motor, Honda Motor, Toyota Motor oraz Canon. Oprócz wielkich i nowoczesnych przedsiębiorstw ważną funkcję spełniają małe i średnie, często rodzinne zakłady przemysłowe kooperujące z dużymi firmami. Dostarczają one około 60% wartości produkcji przemysłowej. Bezrobocie jest niewielkie i sięga 5% ogółu ludności aktywnej zawodowo (dane z 2001 r.).